ਖੈਰ ਦਾ ਰੁੱਖ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਮਿੱਟੀ (Senegalia Catechu)
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚੋਂ ਅਲੋਪ ਹੋ ਰਿਹਾ (Senegalia Catechu)-ਖੈਰ ਦਾ ਰੁੱਖ ਭਾਰਤ, ਨੇਪਾਲ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਮੂਲ ਹੈ। ਇਹ ਛੋਟੇ ਤੋਂ ਦਰਮਿਆਨੇ ਆਕਾਰ ਦਾ ਰੁੱਖ ਹੈ ਜੋ 15-25 ਮੀਟਰ ਦੀ ਉਚਾਈ ਤੱਕ ਵਧ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਸੱਕ ਠੋਸ, ਗੋਲ, ਸਿੱਧਾ ਅਤੇ ਹਲਕੇ ਸਲੇਟੀ ਰੰਗ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀਆਂ ਪਤਲੀਆਂ ਟਾਹਣੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਪੰਜ ਤੋਂ ਨੌਂ ਪੱਤੇ ਨਿਕਲਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਰੁੱਖ ਸੇਨੇਗਾਲੀਆ ਕੈਟੇਚੂ ਮਟਰ ਪਰਿਵਾਰ, ਫੈਬੇਸੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਫੁੱਲਦਾਰ ਪੌਦੇ ਦੀ ਪ੍ਰਜਾਤੀ ਹੈ। ਇਹ ਪ੍ਰਜਾਤੀ ਏਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਅਫਰੀਕਾ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਆਮ ਪਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਕੱਛ ਦਾ ਰੁੱਖ, ਕੈਟੇਚੂ ਟ੍ਰੀ, ਜਾਂ ਅਕੇਸ਼ੀਆ ਕੈਚੂ ਵਜੋਂ ਵੀ ਵਿੱਚ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਫੁੱਲ, ਫ਼ਲ ਅਤੇ ਲੱਕੜ
ਇਸਦੇ ਫੁੱਲ ਛੋਟੇ ਅਤੇ ਚਿੱਟੇ ਰੰਗ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਗੁੱਛਿਆਂ ਵਿੱਚ ਲੱਗਦੇ ਹਨ। ਇਸਦੀਆਂ ਫਲ਼ੀਆਂ ਜੋ ਪੱਕਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹਰੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਪੱਕਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭੂਰੀਆਂ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੱਕਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਇੱਕ ਚਮੜੇ ਵਾਲੀ ਫਲੀ ਵਾਂਗ ਬਣ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਤੋਂ ਦੋ ਬੀਜ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਰੁੱਖ ਆਪਣੀ ਸਖ਼ਤ, ਟਿਕਾਊ ਲੱਕੜ ਲਈ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਫਰਨੀਚਰ, ਉਸਾਰੀ ਸਮੱਗਰੀ, ਰਵਾਇਤੀ ਦਵਾਈਆਂ, ਅਤੇ ਕੱਪੜੇ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆਈ ਰਵਾਇਤੀ ਪਕਵਾਨਾਂ ਵਿੱਚ,ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਚਟਨੀ ਅਤੇ ਅਚਾਰ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਖੈਰ ਦਾ ਰੁੱਖ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਇਸਦੇ ਚਿਕਿਤਸਕ ਗੁਣਾਂ ਲਈ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਰਵਾਇਤੀ ਆਯੁਰਵੈਦਿਕ ਅਤੇ ਚੀਨੀ ਦਵਾਈਆਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਖੈਰ ਨੂੰ ਕੱਥੇ ਵਜੋਂ ਪਾਨ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ’ਤੇ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੋਰ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਵਿਚ ਕੁਦਰਤੀ ਰੰਗਾਂ ਲਈ, ਦਵਾਈਆਂ ਅਤੇ ਭੋਜਨ ਦੇ ਸਰੋਤ ਵਜੋਂ ਅਤੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਚਾਰੇ ਵਜੋਂ ਵੀ ਇਸਨੂੰ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਪੌਦੇ ਦੇ ਹਾਰਟਵੁੱਡ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਇੱਕ ਖਾਸ ਪਦਾਰਥ, ਜੋ ਕਿ ਟੈਨਿਨ, ਰੰਗਾਂ ਅਤੇ ਫਾਰਮਾਸਿਊਟੀਕਲਸ ਸਮੇਤ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪੌਦਾ ਲੱਕੜ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਵੀ ਉਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬਾਲਣ, ਉਸਾਰੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਰੁੱਖ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਮਾੜੀ ਮਿੱਟੀ ਅਤੇ ਮਾਰੂ ਪਰਸਥਿਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਤੇਜੀ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੌਦੇ ਨੂੰ ਪੁਨਰ-ਵਣ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਪੁਨਰਵਾਸ ਲਈ ਖਾਸ ਤੌਰ ’ਤੇ ਲਾਭਦਾਇਕ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਘਰ ਵਿੱਚ ਖੈਰ ਦਾ ਰੁੱਖ ਉਗਾਉਣ ਲਈ ਖਾਸ ਨੁਕਤੇ/ How to grow Senegalia Catechu
ਆਪਣੇ ਬਗੀਚੇ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੀ ਥਾਂ ਚੁਣੋ ਜਿੱਥੇ ਪੂਰੀ ਧੁੱਪ ਅਤੇ ਕੁਝ ਕੁ ਛਾਂ ਰਹਿੰਦੀ ਹੋਵੇ। ਇਹ ਰੁੱਖ ਮਿੱਟੀ ਦੀਆਂ ਕਈ ਕਿਸਮਾਂ ਨੂੰ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਪਰ ਜੈਵਿਕ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਮਿੱਟੀ ਵਿਚ ਇਸਦਾ ਚੰਗਾ ਵਿਕਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਠੰਡੇ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਇਸ ਬੂਟੇ ਨੂੰ ਇੱਕ ਕੰਟੇਨਰ ਵਿੱਚ ਉਗਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸਨੂੰ ਠੰਡ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ, ਇਸਨੂੰ ਘਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਰੱਖਣ ਬਾਰੇ ਜਰੂਰ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰੋ। ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਇਕ ਵੱਡਾ ਰੁੱਖ ਲਗਾ ਰਹੇ ਹੋ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਡੂੰਘਾ ਟੋਆ ਪੁੱਟ ਕੇ ਲਾਇਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਖਾਦ-ਖੁਰਾਕ
ਬੂਟੇ ਨੂੰ ਲਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਿਯਮਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਪਾਣੀ ਦਿਓ, ਖਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਬੀਜਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਹਿਲੇ ਸਾਲ ਦੌਰਾਨ ਇਸ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਰੁੱਖ ਨੂੰ ਮੱਧਮ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਮਿੱਟੀ ਬਰਾਬਰ ਨਮੀ ਵਾਲੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਪਰ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗਿੱਲੀ ਨਹੀਂ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ।
ਬਸੰਤ ਰੁੱਤ ਦੌਰਾਨ ਰੁੱਖ ਨੂੰ ਸੰਤੁਲਿਤ ਖਾਦ ਪਾਓ। ਇੱਕ ਸੰਤੁਲਿਤ ਖਾਦ ਦਾ 10-10-10 ਜਾਂ 20-20-20 ਫਾਰਮੂਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਮੇਂ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਰੁੱਖ ਦੀਆਂ ਸੁੱਕ ਚੁੱਕੀਆਂ ਜਾਂ ਖਰਾਬ ਹੋਈਆਂ ਟਾਹਣੀਆਂ ਨੂੰ ਕੱਟਣ ਜਾਂ ਲੋੜੀਦੀ ਸ਼ਕਲ ਨੂੰ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਣ ਲਈ ਰੁੱਖ ਦੀ ਛਾਂਟੀ ਜਰੂਰ ਕਰੋ। ਇਸ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਅਤੇ ਮਲਬੇ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਰੱਖੋਂ। ਰੁੱਖ ਨੂੰ ਕੀੜਿਆਂ ਅਤੇ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਵੀ ਬਚਾਓ। ਜ਼ਿਆਦਾ ਖਾਦ ਪਾਉਣਾ ਅਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪਾਣੀ ਦੇਣ ਨਾਲ ਜੜ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੜਨ ਵਰਗੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।
ਖੈਰ ਦਾ ਰੁੱਖ ਠੰਡੇ ਤਾਪਮਾਨਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਇਸਨੂੰ ਨਿੱਘੇ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ ਉਗਾਉਣਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਰੁੱਖ ਨੂੰ ਪੂਰੇ ਆਕਾਰ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਵਿੱਚ ਕਈ ਸਾਲ ਲੱਗ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਖੈਰ ਦਾ ਰੁੱਖ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਇਸਦੀ ਆਕਰਸ਼ਕ, ਗੁਲਾਬੀ-ਭੂਰੀ ਲੱਕੜ ਲਈ ਉਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਦੇ ਬਿਲਡਿੰਗ ਫਰਨੀਚਰ, ਫਲੋਰਿੰਗ, ਅਤੇ ਟੂਲ ਹੈਂਡਲ ਸਮੇਤ ਕਈ ਉਪਯੋਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਖੈਰ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ/ Uses of Senegalia Catechu
ਡਾਈ: ਪੌਦੇ ਦੀ ਲੱਕੜ ਨੂੰ ਕਾਲਾ ਰੰਗ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਰੰਗਾਈ: ਪੌਦੇ ਦੀ ਸੱਕ ਵਿੱਚ ਟੈਨਿਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਚਮੜੇ ਦੀ ਰੰਗਾਈ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਲੱਕੜ : ਪੌਦੇ ਦੀ ਲੱਕੜ ਸਖ਼ਤ ਅਤੇ ਟਿਕਾਊ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਇਸਨੂੰ ਉਸਾਰੀ ਅਤੇ ਫਰਨੀਚਰ ਲਈ ਢੁਕਵੀਂ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ।
ਗੂੰਦ: ਇਹ ਪੌਦਾ ਵਸਤਾਂ ਜੋੜਨ ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥ ਵਜੋਂ ਚੰਗੀ ਗੂੰਦ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਖੇਤੀ ਟਿਕਾਊ ਲੈਂਡਸਕੇਪਿੰਗ ਵਿੱਚ ਇਸਦੀ ਭੂਮਿਕਾ (Landscaping)
ਲੈਂਡਸਕੇਪਿੰਗ: ਰੁੱਖ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਬਗੀਚਿਆਂ ਅਤੇ ਪਾਰਕਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਜਾਵਟੀ ਪੌਦੇ ਵਜੋਂ ਉਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧਣ ਵਾਲਾ ਰੁੱਖ ਹੈ। ਇਹ ਟਿਕਾਊ ਲੈਂਡਸਕੇਪਿੰਗ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਖੈਰ ਦਾ ਰੁੱਖ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਨੂੰ ਠੀਕ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਪੌਦਿਆਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿਚ ਵੀ ਸਹਾਈ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਖੈਰ ਦਾ ਰੁੱਖ ਭੂਮੀ ਸੁਧਾਰ ਅਤੇ ਜੈਵ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਨੂੰ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਲਈ ਇੱਕ ਕੀਮਤੀ ਸੰਪਤੀ ਹੈ।
ਸੋਕਾ ਰੋਧਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਖੈਰ ਦਾ ਰੁੱਖ
ਇਹ ਰੁੱਖ ਵਾਤਾਵਰਣ ਸੰਤੁਲਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਭੂਮਿਕਾ ਅਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਰੁੱਖ ਸੋਕਾ-ਰੋਧਕ ਹੈ ਅਤੇ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਖੋਰੇ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਦਕਿ ਇਸਦੇ ਪੱਤੇ ਅਤੇ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਪੰਛੀਆਂ ਅਤੇ ਛੋਟੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਲਈ ਚੰਗੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਛਾਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨ ਲਈ ਫਸਲਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਨੂੰ ਠੀਕ ਕਰਨ ਦੀ ਇਸਦੀ ਯੋਗਤਾ ਇਸ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਖੇਤੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕੀਮਤੀ ਜੋੜ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ।
ਖੈਰ ਦੀ ਦਵਾਈਆਂ ਵਿਚ ਵਰਤੋਂ /Uses in Ayurvedic medicine –
ਇਸ ਰੁੱਖ ਦੀ ਅਨੇਕ ਵਰਤੋਂ ਅਨੇਕ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ-
ਮੂੰਹ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੇ ਇਲਾਜ ਲਈ ਵਰਤੋਂ
ਖੈਰ ਮੂੰਹ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਲਾਭਕਾਰੀ ਹੈ। ਖੈਰ ਦੇ ਬੂਟੇ ਦੇ ਸੱਕ ਦਾ ਕਾੜ੍ਹਾ ਬਣਾ ਕੇ ਦੰਦਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਲੇਪ ਬਣਾ ਕੇ ਲਗਾਉਣ ਨਾਲ ਦੰਦਾਂ ਦੇ ਰੋਗਾਂ ਤੋਂ ਰਾਹਤ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਖੈਰ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਨ ਨਾਲ ਵੀ ਮਸੂੜਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਖੂਨ ਆਉਣਾ ਬੰਦ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਖੈਰ ਦੇ ਸੱਕ ਅਤੇ ਬਦਾਮ ਦੇ ਛਿਲਕਿਆਂ ਨੂੰ ਸਾੜ ਕੇ ਸੁਆਹ ਕਰ ਲਓ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਬੁਰਸ਼ ਕਰਨ ਤੇ ਦੰਦਾਂ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਰਾਹਤ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਤ੍ਰਿਫਲਾ ਅਤੇ ਖੈਰ ਦੇ ਦਰੱਖਤ ਦੇ ਸੱਕ ਦਾ ਕਾੜ੍ਹਾ ਬਣਾ ਕੇ ਉਸ ਨਾਲ ਗਰਾਰੇ ਕਰਨ ਨਾਲ ਮੂੰਹ ਦੇ ਛਾਲੇ ਅਤੇ ਸੋਜ ਘੱਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਗਲੇ ਵਿੱਚ ਖਾਰਸ਼ ਸਬੰਧੀ ਫਾਇਦੇ
ਖੈਰ ਸਾਰ ਜਾਂ ਖੈਰ ਚੂਰਨ ਨੂੰ ਤੇਲ ਵਿੱਚ ਭਿਉਂ ਕੇ ਰੱਖੋ ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਗਲੇ ‘ਚ ਖਾਰਸ਼ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਮੂੰਹ ‘ਚ ਰੱਖਣ ਨਾਲ ਦਰਦ ਤੋਂ ਰਾਹਤ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।
ਖਾਂਸੀ ਦਾ ਇਲਾਜ
ਦਮਾ ਅਤੇ ਖੰਘ ਦੇ ਇਲਾਜ ਲਈ ਖੈਰ ਦੇ ਰੁੱਖ ਦੀ ਲੱਕੜ ਨੂੰ ਸਾੜੋ। ਇਸ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਬੁਝਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤੁਰੰਤ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਢੱਕ ਦਿਓ। ਇਸ ਬਲਦੀ ਲੱਕੜ ਦੇ ਧੂੰਏਂ ਦੀ ਖੁਸ਼ਬੂ ਨੂੰ ਸੁੰਘੋ, ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇਹ ਖੁਸ਼ਬੂਦਾਰ ਪਾਣੀ ਪੀਣ ਨਾਲ ਖਾਂਸੀ ‘ਚ ਰਾਹਤ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। 500 ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ ਖੈਰ-ਸਰ ਨੂੰ ਬਰਾਬਰ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਹਲਦੀ ਅਤੇ ਮਿਸ਼ਰੀ ਮਿਲਾ ਕੇ ਖਾਣ ਨਾਲ ਖਾਂਸੀ ਵਿਚ ਆਰਾਮ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।
ਦਸਤ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਖੈਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ
1 ਗ੍ਰਾਮ ਖੈਰ ਦਾ ਰਸ ਬਰਾਬਰ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਬੇਲ ਕਰਨਲ ਪਾਊਡਰ (ਖੈਰ) ਵਿੱਚ ਮਿਲਾ ਕੇ ਖਾਣ ਨਾਲ ਦਸਤ ਠੀਕ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਫਿਸਟੁਲਾ (ਸੀਣ ਉੱਤੇ ਹੋਇਆ ਡੂੰਘਾ ਜ਼ਖ਼ਮ) ਦੇ ਇਲਾਜ ਵਿੱਚ ਲਾਭਕਾਰੀ
50 ਮਿਲੀਲੀਟਰ ਖੈਰ(ਕਾਗਲੀ ਦੇ ਦਰੱਖਤ) ਅਤੇ ਤ੍ਰਿਫਲਾ ਦੇ ਕਾੜੇ ਵਿੱਚ 6 ਗ੍ਰਾਮ ਘਿਓ ਅਤੇ 3 ਗ੍ਰਾਮ ਯਵਿਦਾਂਗ ਪਾਊਡਰ ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਦਿਓ। ਇਸ ਨੂੰ ਪੀਣ ਨਾਲ ਫਿਸਟੁਲਾ ‘ਚ ਫਾਇਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਖੈਰ ਸ਼ੂਗਰ ਵਿਚ ਲਾਭਦਾਇਕ
125 ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ ਜ਼ੀਰਾਕ ਨੂੰ 500 ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ ਖੈਰ ਪਾਊਡਰ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾਓ । ਜੇਕਰ ਇਸ ਨੂੰ ਦੁੱਧ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾ ਕੇ ਪੀਤਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਸ਼ੂਗਰ ਵਿੱਚ ਲਾਭਕਾਰੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਲਕੋਰੀਆ ਦੇ ਇਲਾਜ ਵਿੱਚ ਲਾਭਕਾਰੀ
ਖੈਰ ਦੇ ਸੱਕ ਦੇ ਕਾੜ੍ਹੇ ਨਾਲ ਯੋਨੀ ਨੂੰ ਧੋਣ ਨਾਲ ਚਿੱਟੇ ਅਤੇ ਲਾਲ ਲਕੋਰੀਆ ਦੋਵਾਂ ਵਿੱਚ ਲਾਭ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਗਠੀਏ ਵਿੱਚ ਖੈਰ ਦੇ ਫਾਇਦੇ
ਹੱਡੀਆਂ ਦੇ ਦਰਦ (ਗਠੀਏ) ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਖੈਰ ਜੜ੍ਹ ਦੇ ਪਾਊਡਰ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰੋ। ਇਸ ਦਾ ਸੇਵਨ 1 ਤੋਂ 3 ਗ੍ਰਾਮ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ‘ਚ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਗਠੀਆ ਵਿੱਚ ਫਾਇਦੇਮੰਦ ਹੈ।
ਕੋਹੜ ਦੇ ਇਲਾਜ ਵਿੱਚ ਲਾਭਕਾਰੀ
ਖੈਰ ਕੋੜ੍ਹ ਦੇ ਇਲਾਜ ਲਈ ਕਈ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਖੈਰ ਦੇ ਪੌਦੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬਾਹਰੀ ਅਤੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਚੰਗੇ ਨਤੀਜੇ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਦਵਾਈ ਦੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਖਾਣਾ, ਇਸ ਨੂੰ ਕਾੜ੍ਹੇ ਵਜੋਂ ਪੀਣਾ ਆਦਿ, ਪੇਸਟ ਬਣਾ ਕੇ ਚਮੜੀ ‘ਤੇ ਲਗਾਉਣਾ ਆਦਿ। ਖੈਰ ਦੀ ਜੜ੍ਹ ਸਾੜਨ ਨਾਲ ਰਸ ਡਿੱਗਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਰਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਘੜੇ ਵਿੱਚ ਇਕੱਠਾ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਮਾਤਰਾ ਅਨੁਸਾਰ ਸ਼ਹਿਦ, ਘਿਓ ਅਤੇ ਆਂਵਲੇ ਦਾ ਰਸ ਮਿਲਾ ਕੇ ਪੀਣ ਨਾਲ ਕੋੜ੍ਹ ਦੂਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇਸ ਦੇ ਸੇਵਨ ਨਾਲ ਕੋੜ੍ਹ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਅੰਗਾਂ ਨੂੰ ਨਵਾਂ ਜੀਵਨ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਘਿਓ ਵਿੱਚ ਪਕਾਇਆ ਹੋਇਆ ਖੈਰ ਦਾ ਲੇਪ ਅਤੇ ਕਾੜ੍ਹਾ ਖਾਣ ਨਾਲ ਖੂਨ ਅਤੇ ਪਿੱਤ ਦੇ ਅਸੰਤੁਲਨ ਕਾਰਨ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਕੋੜ੍ਹ ਵਿੱਚ ਆਰਾਮ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਕਿਸਮ ਦੇ ਕੋੜ੍ਹ ਵਿੱਚ ਖੈਰ ਅਤੇ ਵਿਜੇਸਰ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਰਤਣਾ ਚੰਗਾ ਹੈ।
ਚਿੱਟੇ ਕੋਹੜ (ਲਿਊਕੋਡਰਮਾ) ਵਿੱਚ ਖੈਰ-ਸਰ ਜਾਂ ਖੱਡੀਰੋਦਕ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਨਾ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੋੜ੍ਹ-ਰੋਧਕ ਫਾਰਮੂਲੇ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਘਿਓ ਜਾਂ ਤੇਲ ਆਦਿ ਨਾਲ ਕਰਨਾ ਵੀ ਚਿੱਟੇ ਕੋੜ੍ਹ ਵਿਚ ਲਾਭਕਾਰੀ ਹੈ।
ਖੈਰ, ਆਂਵਲਾ ਅਤੇ ਬਕੁਚੀ ਦੇ ਸੱਕ ਦਾ ਕਾੜ੍ਹਾ ਬਣਾ ਕੇ 10 ਤੋਂ 30 ਮਿਲੀਲੀਟਰ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਪੀਣ ਨਾਲ ਵੀ ਚਿੱਟੇ ਕੋੜ੍ਹ ਵਿੱਚ ਲਾਭ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਚੇਚਕ ਦਾ ਇਲਾਜ ਵਿਚ ਖੈਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ
ਖੈਰ ਅਤੇ ਵਿਜੇਸਰ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਡੁਬੋ ਕੇ ਛਾਣ ਲਓ। ਇਸ ਨੂੰ ਗਰਮ ਕਰੋ ਅਤੇ ਠੰਡਾ ਕਰੋ। ਇਸ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਪੀਣ ਨਾਲ ਚੇਚਕ (ਚਿਤਲਾ) ਵਿੱਚ ਲਾਭ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਰੋਗ ਵਿੱਚ ਖੱਦਰ ਅਤੇ ਮਸੀਨਾ ਮਿਲਾ ਕੇ ਪਾਣੀਖੈਰ ਨਾਲ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਨਾਲ ਵੀ ਲਾਭ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਚੇਚਕ ਦੇ ਇਲਾਜ ‘ਚ ਖੈਰ ਦੇ ਦਰੱਖਤ ਦੇ ਫਾਇਦੇ ਜਲਦੀ ਆਰਾਮ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।
ਚਮੜੀ ਦੇ ਰੋਗਾਂ ਲਈ ਖੈਰ ਦੇ ਲਾਭ
ਚੇਚਕ, ਕੋੜ੍ਹ, ਦਾਦ, ਖੁਜਲੀ ਅਤੇ ਫੋੜੇ ਆਦਿ ਰੋਗਾਂ ਵਿੱਚ ਖੈਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਜਲਦੀ ਆਰਾਮ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਾਭ ਲਈ ਤਰਲ ਪਦਾਰਥ ਜਿਵੇਂ ਖੀਰ, ਤ੍ਰਿਫਲਾ, ਨਿੰਮ, ਪਰਵਾਲ, ਗੁਡੂਚੀ ਅਤੇ ਵਾਸ ਆਦਿ ਤੋਂ ਬਣੇ ਖਾਦਿਰਾਸ਼ਟਕ ਕੜਾ ਦਾ 20 ਤੋਂ 30 ਮਿਲੀਲੀਟਰ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਸੇਵਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਖੈਰ ਅਤੇ ਕੁਤਜ ਦੇ ਬੀਜਾਂ ਦੇ ਕਾੜ੍ਹੇ ਨਾਲ ਜ਼ਖ਼ਮ ਨੂੰ ਧੋਣ ਨਾਲ ਜ਼ਖ਼ਮ ਸਾਫ਼ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਦੂਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਚਮੜੀ ਦੇ ਹੋਰ ਰੋਗਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਲਾਭਕਾਰੀ ਹੈ। ਖੈਰ ਦੇ ਪੌਦੇ ਦੇ ਛਿਲਕੇ ਦੇ ਪਾਊਡਰ ਵਿੱਚ ਘਿਓ ਮਿਲਾ ਕੇ ਚਮੜੀ ‘ਤੇ ਲਗਾਉਣ ਨਾਲ ਗਰਮੀ ਕਾਰਨ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਫੋੜੇ ਅਤੇ ਮੁਹਾਸੇ ਵਰਗੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੇ ਇਲਾਜ ਵਿੱਚ ਲਾਭ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਬੁਖਾਰ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਖੈਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ
ਬੁਖਾਰ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨ ਲਈ 1 ਗ੍ਰਾਮ ਖੈਰ ਦਾ ਰਸ ਬਰਾਬਰ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਬੇਲ ਕਰਨਲ ਪਾਊਡਰ (ਖੈਰ) ਵਿੱਚ ਮਿਲਾ ਕੇ ਖਾਣ ਨਾਲ ਦਸਤ ਠੀਕ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । 10-30 ਮਿਲੀਲੀਟਰ ਐਬਸਿੰਥ ਦਾ 500 ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ ਖੈਰ ਦੇ ਪੌਦੇ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾ ਕੇ ਪੀਣ ਨਾਲ ਬੁਖਾਰ ਠੀਕ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਸੋਜ ਤੋਂ ਰਾਹਤ ਪਾਉਣ ਲਈ ਖੈਰ ਦੇ ਸੱਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ
ਖੈਰ ਦੇ ਸੱਕ ਨੂੰ ਪੀਸ ਕੇ ਸੋਜ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ‘ਤੇ ਲਗਾਉਣ ਨਾਲ ਸੋਜ ਘੱਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜਲਦੀ ਆਰਾਮ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।
ਖੈਰ ਮਲੇਰੀਆ ਤੋਂ ਰਾਹਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਲਾਭਕਾਰੀ
ਬਵਾਸੀਰ ਵਿਚ ਖੈਰ ਦੇ ਫਾਇਦੇ
ਬਵਾਸੀਰ ਦੇ ਲੱਛਣਾਂ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣ ਲਈ ਵੀ ਖੈਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਪਾਚਨ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਠੀਕ ਰੱਖਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਬਵਾਸੀਰ ‘ਚ ਖੂਨ ਆਉਣ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਵੀ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਜਿਗਰ ਦੇ ਰੋਗਾਂ ਵਿੱਚ ਖੈਰ ਦੇ ਫਾਇਦੇ
ਖੈਰ ‘ਚ ਲਿਵਰ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੇ ਗੁਣ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਖੈਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਲਿਵਰ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ‘ਚ ਫਾਇਦੇਮੰਦ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਜਖ਼ਮ ਨੂੰ ਸੁੱਕਾਉਣ ਵਿੱਚ ਖੈਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ
ਖੈਰ ਦੇ ਸੱਕ ਦਾ ਪਾਊਡਰ ਜ਼ਖ਼ਮ ‘ਤੇ ਲਗਾਉਣ ਨਾਲ ਜ਼ਖ਼ਮ ‘ਚੋਂ ਖ਼ੂਨ ਆਉਣਾ ਤੁਰੰਤ ਬੰਦ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸੜੀ ਹੋਈ ਥਾਂ ‘ਤੇ ਲਗਾਉਣ ਨਾਲ ਜ਼ਖ਼ਮ ਠੀਕ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਖੈਰ ਦੀ ਜੜ੍ਹ ਅਤੇ ਨਿੰਮ ਦੇ ਫਲ ਨੂੰ ਬਰਾਬਰ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਮਿਲਾ ਕੇ ਪੇਸਟ ਬਣਾ ਲਓ। ਇਸ ਪੇਸਟ ਦਾ 2 ਤੋਂ 3 ਗ੍ਰਾਮ ਕੋਸੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਸੇਵਨ ਕਰਨ ਨਾਲ ਜ਼ਹਿਰ ਦਾ ਅਸਰ ਘੱਟ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਰੁੱਖ ਦੇ ਮਾੜੇ ਪ੍ਰਭਾਵ
ਇਸਦਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਨ ਨਾਲ ਨਪੁੰਸਕਤਾ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਇਲਾਜ ਲਈ ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਡਾਕਟਰ ਦੀ ਸਲਾਹ ਲੈਣੀ ਬਿਹਤਰ ਹੈ।
ਖੈਰ ਦਾ ਰੁੱਖ ਜ਼ਹਿਰੀਲਾ
ਖੈਰ ਦਾ ਰੁੱਖ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਪੌਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਕੁਵਰਤੋਂ ਮਨੁੱਖਾਂ ਅਤੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਲਈ ਜ਼ਹਿਰੀਲੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪੌਦੇ ਦੇ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਮਿਸ਼ਰਣਾਂ ਵਿੱਚ ਟੈਨਿਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਉਲਟੀਆਂ ਅਤੇ ਦਸਤ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਐਲਕਾਲਾਇਡਜ਼, ਜੋ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਦੇ ਕੰਬਣ ਅਤੇ ਕੜਵੱਲ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਸੇਨੇਗਾਲੀਆ ਕੈਚੂ ਨੂੰ ਬੱਚਿਆਂ ਅਤੇ ਪਾਲਤੂ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰੱਖਣਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਦੁਰਘਟਨਾ ਨਾਲ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ। ਜੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸ਼ੱਕ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਨੇ ਪੌਦੇ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਤੁਰੰਤ ਡਾਕਟਰੀ ਸਹਾਇਤਾ ਲਓ।
ਕੀ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨਾ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹੈ?
ਖੈਰ ਦੇ ਰੁੱਖ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸਿਫ਼ਾਰਿਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਖੁਰਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾਣ ‘ਤੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਮਾੜੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਗੈਸਟਰੋਇੰਟੇਸਟਾਈਨਲ ਬੇਅਰਾਮੀ, ਚੱਕਰ ਆਉਣੇ, ਅਤੇ ਸਿਰ ਦਰਦ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਨਵੇਂ ਪੂਰਕ ਜਾਂ ਕੁਦਰਤੀ ਉਪਚਾਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿਸੇ ਸਿਹਤ ਸੰਭਾਲ ਪ੍ਰਦਾਤਾ ਨਾਲ ਸਲਾਹ ਕਰਨਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਵਧੀਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਨੋਟ-ਇਸ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਦਵਾਈ ਵਜੋਂ ਵਰਤਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿਹਤ ਮਾਹਰ ਦੀ ਸਲਾਹ ਜਰੂਰ ਲਵੋ।
ਇਹ ਸਾਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਉੱਤੇ ਉਪਲੱਭਦ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਰੋਤਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਕੇ ਟਰਾਂਸਲੇਟ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਇਸ ਦੀ ਸਟੀਕਤਾ ਦਾ ਕੋਈ ਦਾਅਵਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ।
https://jasbirwattanwalia.blogspot.com/