ਦੇਸੀ ਅੱਕ ਦੇ ਅਨੇਕਾਂ ਸਿਹਤ ਲਾਭ (Calotropis procera)
ਦੇਸੀ ਅੱਕ ਦਾ ਵਿਗਿਆਨਕ ਨਾਂ Calotropis procera ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸੋਡੋਮ, ਕੈਲੋਟ੍ਰੋਪ, ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਮਿਲਕਵੀਡ ਐਪਲ, ਐਪਲ ਆਫ਼ ਸੋਡਮ, ਕੈਲੋਟ੍ਰੋਪ, ਜਾਇੰਟ ਮਿਲਕਵੀਡ, ਇੰਡੀਅਨ ਮਿਲਕਵੀਡ, ਜੰਗਲੀ ਕਪਾਹ, ਰਬੜ ਦਾ ਰੁੱਖ, ਉਸਰ, ਆਦਿ ਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੌਦੇ ਨੂੰ ਕੱਟੇ ਜਾਂ ਤੋੜੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਵਿਚੋਂ ਦੁੱਧ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਪੌਦਾ ਐਪੋਸੀਨੇਸੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਇੱਕ, ਸਦਾ ਬਹਾਰ ਝਾੜੀ ਹੈ, ਜੋ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸੁੱਕੇ ਅਤੇ ਅਰਧ-ਸੁੱਕੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦਵਾਈਆਂ, ਬਾਲਣ ਅਤੇ ਫਾਈਬਰ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ, ਫਾਈਟੋਰੀਮੇਡੀਏਸ਼ਨ, ਅਤੇ ਨੈਨੋ ਕਣਾਂ ਦੇ ਸੰਸਲੇਸ਼ਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਉੱਤਰੀ ਅਫਰੀਕਾ, ਮੱਧ ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਰਵਾਇਤੀ ਚਿਕਿਤਸਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਵਰਤਿਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਪੌਦਾ ਹੈ। ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ, ਇਸ ਦੀ ਸੰਭਾਵੀ ਫਾਰਮਾਕੋਲੋਜੀਕਲ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਖੋਜਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
ਕਈ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਭੋਜਨ, ਟੈਕਸਟਾਈਲ ਅਤੇ ਕਾਗਜ਼ ਉਦਯੋਗਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੀਆਂ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦੇ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਅੱਕ ਨੂੰ ਸਜਾਵਟੀ ਪ੍ਰਜਾਤੀ ਵਜੋਂ ਵੀ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਕਈ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨੂੰ ਜਹਿਰੀਲੀ ਬੂਟੀ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੱਖਣੀ ਅਮਰੀਕਾ, ਕੈਰੇਬੀਅਨ ਟਾਪੂ, ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ, ਮੈਕਸੀਕੋ, ਸੇਸ਼ੇਲਜ਼ ਅਤੇ ਕਈ ਖੇਤਰਾਂ ਅਤੇ ਟਾਪੂਆਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਅੱਕ ਦਾ ਬੇਤਹਾਸ਼ਾ ਵਿਸਥਾਰ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਵਿੱਚ, ਲਗਭਗ 3.7 ਮਿਲੀਅਨ ਹੈਕਟੇਅਰ ਸੁੱਕੇ ਖੇਤਰਾਂ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਰੇਂਜਲੈਂਡਜ਼ ਅਤੇ ਸਵਾਨਾ ਦੇ ਖੇਤਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਅੱਕ ਦੇ ਪੌਦੇ ਦੀ ਭਰਮਾਰ ਹੈ।
ਅੱਕ ਦੇ ਪੌਦੇ ਸਬੰਧੀ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ/Introduction to the Akka plant
ਸ਼ਬਦ “ਕੈਲੋਟ੍ਰੋਪਿਸ ” ਯੂਨਾਨੀ ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ “ਸੁੰਦਰ,” ਜੋ ਇਸਦੇ ਫੁੱਲਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ “ਪ੍ਰੋਸੇਰਾ” ਇੱਕ ਲਾਤੀਨੀ ਸ਼ਬਦ ਹੈ ਜੋ ਇਸਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਅਤੇ ਤਣੇ ‘ਤੇ ਮੌਜੂਦ ਕਟਕੂਲਰ ਮੋਮ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਅੱਕ ਦੇ ਪੌਦੇ ਉਗਣ ਤੋਂ ਕਰੀਬ 190 ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਫ਼ਲ ਅਤੇ ਬੀਜ਼ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਅੱਕ ਦੇ ਪੌਦੇ ਨੂੰ ਸਾਰਾ ਫੁੱਲ ਆਉਂਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਰਾਗੀਕਰਨ ਕੀੜੇ-ਮਕੌੜਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅੱਕ ਦੇ ਪ੍ਰਗਾਣ ਵਿਚ ਜਿਆਦਾਤਰ ਮਧੂ-ਮੱਖੀਆਂ, ਤਿਤਲੀਆਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਜੀਵ ਸਹਾਈ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਫੁੱਲ ਬਹੁ-ਫੁੱਲਾਂ ਵਾਲੀ ਛਤਰੀ ਵਾਂਗ ਇੱਕ ਗੁੱਛੇ ਵਿੱਚ 3-15 ਅਤੇ ਫੁੱਲ ਪੰਜ-ਪੰਖੜੀਆਂ ਵਾਲੇ, ਮਿੱਠੀ-ਸੁਗੰਧ ਵਾਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਿਰੇ ਜਾਮਨੀ ਅਤੇ ਚਿੱਟੇ ਰੰਗ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਇਸ ਦੇ ਫਲ ਅੰਡਾਕਾਰ ਜਾਂ ਅੰਬ ਅਕਾਰ ਵਰਗੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੁੱਕੜੀਆਂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕੁਕੜੀਆਂ ਵਿੱਚ ਚਿੱਟਾ ਰੇਸ਼ਮੀ ਰੂੰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅੱਕ ਦੇ ਫਲ਼ ਵਿਚ 300-500 ਦੇ ਕਰੀਬ ਬੀਜ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਅੱਕ ਬੀਜ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਹਵਾ, ਪਾਣੀ, ਪੰਛੀਆਂ ਅਤੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਫੈਲਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਅੱਕ ਦੇ ਬੀਜ ਉਘਣ ਲਈ ਬੀਜ ਕਈ ਕਾਰਕਾਂ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੀਂਹ, ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਨਮੀ, ਬੀਜ ਦਫ਼ਨਾਉਣ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ, ਅਤੇ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਕਿਸਮ । ਇਸਦੇ ਬੀਜਾਂ ਦੀ ਉਗਣ ਸਮਰੱਥਾ (68-100%) 30°C ‘ਤੇ ਸਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸਦਾ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਗਮਣ (88%) 3 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ ਤੋਂ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ । ਅੱਕ ਦੇ ਪੌਦੇ ਦਾ ਫੈਲਾਅ ਜੜ੍ਹ ਚੂਸਣ ਵਾਲੇ ਜੀਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅੱਕ ਨੂੰ ਟੁੱਟੇ/ਕੱਟੇ ਹੋਏ ਤਣਿਆਂ ਅਤੇ ਜੜ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚ ਅੱਕ ਦੇ ਪੌਦੇ ਦਾ ਜਿਕਰ/References of the Akka plant in Gurbani
ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚ ਅੱਕ ਦੇ ਪੌਦੇ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਫਲ ਆਦਿ ਦਾ ਜਿਕਰ ਅਨੇਕਾਂ ਵਾਰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇ ਦੇਖੋ ਇਹ ਹਵਾਲੇ
ਅਕ ਸਿਉ ਪ੍ਰੀਤਿ ਕਰੇ ਅਕ ਤਿਡਾ ਅਕ ਡਾਲੀ ਬਹਿ ਖਾਇ ॥
{ਪੰਨਾ 1286}
ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚ ਮਨਮੁੱਖ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਅੱਕ ਦੇ ਟਿੱਡੇ ਨਾਲ ਕਰਦੇ ਅਤੇ ਫਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਿਵੇਂ ਅੱਕ-ਟਿੱਡਾ ਅੱਕ ਨਾਲ ਪਰੀਤ ਕਰਦਾ ਉਸਦੀ ਡਾਲੀ ਚੂਸਣ ਲੱਗਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਇਵੇ ਹੀ ਮਨਮੁੱਖ ਮਨੁੱਖ ਵਿਕਾਰਾਂ ਵਿਚ ਗ੍ਰੱਸਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।
ਧਨੁ ਜੋਬਨੁ ਆਕ ਕੀ ਛਾਇਆ ਬਿਰਧਿ ਭਏ ਦਿਨ ਪੁੰਨਿਆ ॥
ਨਾਨਕ ਨਾਮ ਬਿਨਾ ਦੋਹਾਗਣਿ ਛੂਟੀ ਝੂਠਿ ਵਿਛੁੰਨਿਆ ॥੧॥
ਪਲਕ ਦ੍ਰਿਸਟਿ ਦੇਖਿ ਭੂਲੋ ਆਕ ਨੀਮ ਕੋ ਤੂੰਮਰੁ ॥
ਜੈਸਾ ਸੰਗੁ ਬਿਸੀਅਰ ਸਿਉ ਹੈ ਰੇ ਤੈਸੋ ਹੀ ਇਹੁ ਪਰ ਗ੍ਰਿਹੁ ॥੨॥
ਮ: ੧ ॥
ਮਤਿ ਪੰਖੇਰੂ ਕਿਰਤੁ ਸਾਥਿ ਕਬ ਉਤਮ ਕਬ ਨੀਚ ॥
ਕਬ ਚੰਦਨਿ ਕਬ ਅਕਿ ਡਾਲਿ ਕਬ ਉਚੀ ਪਰੀਤਿ ॥
ਨਾਨਕ ਹੁਕਮਿ ਚਲਾਈਐ ਸਾਹਿਬ ਲਗੀ ਰੀਤਿ ॥੨॥
ਸਲੋਕੁ ਮਃ ੧ ॥
ਤੁਮੀ ਤੁਮਾ ਵਿਸੁ ਅਕੁ ਧਤੂਰਾ ਨਿਮੁ ਫਲੁ ॥
ਮਨਿ ਮੁਖਿ ਵਸਹਿ ਤਿਸੁ ਜਿਸੁ ਤੂੰ ਚਿਤਿ ਨ ਆਵਹੀ ॥
ਨਾਨਕ ਕਹੀਐ ਕਿਸੁ ਹੰਢਨਿ ਕਰਮਾ ਬਾਹਰੇ ॥੧॥
ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾ ਪੰਕਤੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਸਮਝਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ- ਤੁੰਮੀ ਤੁੰਮਾ, ਜ਼ਹਿਰ, ਅੱਕ ਧਤੂਰਾ ਅਤੇ ਨਿੰਮ ਰੂਪ ਫਲ ਆਦਿ ਸਾਰੇ ਕੁੜੱਤਣ ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥ ਹਨ। (ਹੇ ਪ੍ਰਭੂ!) ਇਹ ਸਾਰੇ ਕੌੜੇ ਪਦਾਰਥ ਉਸ ਮਨ ਵਿਚ ਤੇ ਮੂੰਹ ਵਿਚ ਵੱਸ ਰਹੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਚਿੱਤ ਵਿਚ ਤੂੰ ਨਹੀਂ ਵੱਸਦਾ। (ਭਾਵ, ਉਸ ਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਭੀ ਕੁੜੱਤਣ ਹੈ ਤੇ ਮੂੰਹੋਂ ਭੀ ਕੌੜੇ ਬਚਨ ਬੋਲਦੇ ਹਨ)। ਹੇ ਨਾਨਕ! ਐਸੇ ਬਦਨਸੀਬ ਬੰਦੇ ਭਟਕਦੇ ਫਿਰਦੇ ਹਨ, ਪ੍ਰਭੂ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਹੋਰ ਕਿਸ ਦੇ ਅੱਗੇ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਵਿਥਿਆ ਦੱਸੀਏ? ਭਾਵ, ਪ੍ਰਭੂ ਆਪ ਹੀ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਇਹ ਰੋਗ ਦੂਰ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹੈ ॥੧॥
ਖਖੜੀਆ ਸੁਹਾਵੀਆ ਲਗੜੀਆ ਅਕ ਕੰਠਿ॥
ਬਿਰਹਾ ਵਿਛੋੜਾ ਧਣੀ ਸਿਉ ਨਾਨਕ ਸਹਸੈ ਗੰਠਿ॥
ਗਉੜੀ ਕੀ ਵਾਰ ਮ: 5 ਪੰਨਾ 319 –
ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਦੀਆਂ ਵਾਰਾਂ ਵਿਚ ਅੱਕ ਦਾ ਜਿਕਰ/References of the Akka plant in Bhai Gurdas Ji’s Vaars
ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ-
ਗੁਛਾ ਹੋਇ ਧ੍ਰਿਕਾਨੂਆ ਕਿਉ ਵੁੜੀਐ ਦਾਖੈ॥
ਅਕੈ ਕੇਰੀ ਖਖੜੀ ਕੋਈ ਅੰਬੁ ਨ ਆਖੈ॥
ਪੰਜਾਬੀ ਅਖਾਣਾ ਵਿਚ ਅੱਕ ਦੇ ਅਨੇਕਾਂ ਹਵਾਲੇ/References of the Akka in Punjabi Akhana
ਪਹਾੜੀਂ ਗਏ ਅੱਕ ਮਿੱਠੇ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ।
ਬੀਜੇ ਅੰਬ ਤੇ ਲੱਗੇ ਅੱਕ।
ਅੱਕ ਬੀਜੈ, ਅੰਬ ਲੋੜੇ।
ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਲੋਕ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਅੱਕ ਦਾ ਜਿਕਰ/References of the Akka in Punjabi literature and folk literature
ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ‘ਸੱਚਾ ਸਾਧ’ ਵਿਚ ਅੱਕ ਦਾ ਜਿਕਰ
ਹੋਏ ਖ਼ਾਲੀ ਮੱਠ ਜਹਾਨ ਦੇ
ਆਏ ਡੇਰੇ ਛੱਡ ਮਲੰਗ
ਇਕ ਆਏ ਅੱਕ ਧਤੂਰਾ ਪੀਂਵਦੇ
ਇਕਨਾਂ ਨੇ ਪੀਤੀ ਭੰਗ
ਖਾ ਖੀਰਾਂ ਇੰਜ ਡਕਾਰਦੇ
ਜਿਉਂ ਘੋਗੜ ਕਾਂ ਦਾ ਸੰਘ
ਪਰ ਸੱਚਾ ਸਾਧ ਨਾ ਪਰਤਿਆ
ਉਸ ਕੋਧਰਾ ਖਾਧਾ ਮੰਗ ।
ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ
ਇਕ ਹੋਰ ਲੋਕ ਗੀਤ ਵਿਚ ਅੱਕ ਦਾ ਜਿਕਰ
ਮਰਗੀ ਨੂੰ ਰੁੱਖ ਰੋਣਗੇ
ਅੱਕ, ਢੱਕ ਤੇ ਕਰੀਰ ਜੰਡ ਬੇਰੀਆਂ
ਵਾਰਿਸ ਸ਼ਾਹ ਦੀ ਹੀਰ ਵਿਚ ਅੱਕ ਦਾ ਜਿਕਰ/References of the Akka in Heer Wrais Shah
ਵਾਰਿਸ ਦੀ ਹੀਰ ਵਿਚ ਅੱਕ ਦੇ ਬੂਟੇ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਅਸਰ ਦਾ ਜਿਕਰ ਬਾਖੂੂਬੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇ ਦੇਖੋ ਵੰਨਗੀਆਂ-
ਚੂਚਕ ਆਖਦਾ ਮਲਕੀਏ ਜੰਮਦੀ ਨੂੰ,
ਗਲ਼ ਘੁਟਕੇ ਕਾਹੇ ਨਾ ਮਾਰਿਓ ਈ।
ਘੁੱਟੀ ਅੱਕ ਦੀ ਘੋਲ ਨਾ ਦਿੱਤੀਆ ਈ,
ਉਹ ਅੱਜ ਸਵਾਬ ਨਿਤਾਰਿਉ ਈ।
ਜਾਂ
ਸਦ ਮਾਂਦਰੀ ਖੇੜਿਆਂ ਲਖ ਆਂਦੇ, ਫ਼ਕਰ ਵੈਦ ਤੇ ਭਟ ਮਦਾਰੀਆਂ ਦੇ।
ਤਰਿਆਕ ਅਕਬਰ ਅਫ਼ਲਾਤੂਨ ਵਾਲਾ, ਦਾਰੂ ਵੱਡੇ ਫ਼ਰੰਗ ਪਸਾਰੀਆਂ ਦੇ।
ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਜ਼ਾਤ ਹਜ਼ਾਰ ਦੇ ਸੱਪ ਕੀਲੇ, ਘੱਤ ਆਂਦੇ ਨੇ ਵਿੱਚ ਪਟਾਰੀਆਂ ਦੇ।
ਗੰਡੇ ਲੱਖ ਤਾਅਵੀਜ਼ ਤੇ ਧੂਪ ਧੂਣੀ, ਸੂਤ ਆਂਦੇ ਨੇ ਕੰਜ ਕਵਾਰੀਆਂ ਦੇ।
ਕੋਈ ਅੱਕ ਚਵਾ ਖਵਾਇ ਗੰਢੇ, ਨਾਗਦੌਣ ਧਾਤਾ ਸਭੇ ਸਾਰਿਆਂ ਦੇ।
ਪੰਜਾਬੀ ਗੀਤਾਂ ਵਿਚ ਅੱਕ
ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਹੋਰ ਸਾਹਿਤ ਰੂਪਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪੰਜਾਬੀ ਗੀਤਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਅੱਕ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਬਾਖੂਬੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਦੇਖੋ ਨਮੂਨਾ-
ਮਰਦੀ ਨੇ ਅੱਕ ਚੱਬਿਆ
ਨੀ ਮੈਂ ਹਾਰ ਕੇ ਜੇਠ ਨਾਲ ਲਾਈਆਂ
ਮੌਜੂਦਾ ਵਿਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲਾਈਨਾਂ ਨੂੰ ਅਖਾਣ ਵਜੋਂ ਵੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ਹੈ।
ਅੱਕ ਦੀ ਚਿਕਿਤਸਕ ਮਹੱਤਤਾ/Medicinal importance of Akka
ਰਵਾਇਤੀ ਚਿਕਿਤਸਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਅੱਕ ਦੇ ਪੌਦਿਆਂ ‘ਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਖੋਜਾਂ ਅਤੇ ਤਜਰਬੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਅਤੀਤ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਕਈ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਜ਼ੁਕਾਮ, ਬੁਖਾਰ, ਕੋੜ੍ਹ, ਦਮਾ, ਗਠੀਏ, ਚੰਬਲ, ਬਦਹਜ਼ਮੀ, ਦਸਤ, ਹਾਥੀ ਰੋਗ, ਚਮੜੀ ਦੇ ਰੋਗ, ਅਤੇ ਪੇਚਸ਼ ਆਦਿ ਦੇ ਇਲਾਜ ਲਈ ਇਹ ਕਾਫੀ ਤਜਰਬੇ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ । ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਵਿੱਚ ਬੁਖਾਰ, ਜੋੜਾਂ ਦੇ ਦਰਦ, ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕੜਵੱਲ, ਅਤੇ ਕਬਜ਼ ਦੇ ਇਲਾਜ ਲਈ ਇਸ ਦੇ ਕਾੜੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।
ਇਹ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਿਸਮ ਦਾ ਪੌਦਾ ਹੈ ਜੋ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਔਸ਼ਧੀ ਗੁਣਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੈ, ਆਯੁਰਵੈਦਿਕ ਵਿਚ ਇਸਦੀ ਪਛਾਣ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਜੜੀ ਬੂਟੀ ਵਜੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਅੱਕ ਦਾ ਪੌਦਾ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਬੰਜਰ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਉੱਗਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪਾਣੀ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਅੱਕ ਦੇ ਪੱਤੇ ਬੋਹੜ ਦੇ ਰੁੱਖ ਵਰਗੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਫੁੱਲਾਂ ਦਾ ਰੰਗ ਚਿੱਟਾ ਅਤੇ ਜਾਮਨੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅੱਕ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਿਸਮ ਦੇ ਤੱਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਕਈ ਗੰਭੀਰ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦਾ ਇਲਾਜ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਦਵਾਈਆਂ ਵਿਚ ਵਰਤੋਂ ਅੱਕ ਦੇ ਦੁੱਧ ਦੇ ਹੋਰ ਸਿਹਤ ਲਾਭ/Uses of Akka in medicines and other health benefits
ਅੱਕ ਦਾ ਦੁੱਧ, ਪੱਤੇ ਅਤੇ ਜੜਾਂ ਅਨੇਕਾਂ ਰੋਗਾਂ ਦੇ ਇਲਾਜ ਵਿਚ ਸਹਾਈ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਆਮ ਧਾਰਨਾ ਹੈ ਕਿ ਅੱਕ ਦਾ ਦੁੱਧ ਕਾਫੀ ਤੇਜ਼ ਅਤੇ ਜਹਿਰੀਲਾ ਹੁੰਦਾ ਪਰ ਜੇਕਰ ਇਸਨੂੰ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਵਰਤਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਸ ਨਾਲ ਅਨੇਕਾਂ ਰੋਗਾਂ ਦਾ ਉਪਚਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਅੱਕ ਦੇ ਦੁੱਧ ਦੇ ਸਿਹਤ ਲਾਭ/Health benefits of Akka milk
1. ਅੱਕ ਦਾ ਦੁੱਧ ਦਮਾ ਅਤੇ ਬਲਗਮ ਠੀਕ ਕਰਨ ਵਿਚ ਸਹਾਈ/Akka milk helps in curing asthma and phlegm
ਅੱਕ ਦਾ ਦੁੱਧ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚੋਂ ਬਲਗਮ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਕਾਫੀ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਜੇਕਰ ਅਜਵਾਇਣ ਨੂੰ ਅੱਕ ਦੇ ਦੁੱਧ ਵਿੱਚ ਭਿਉਂ ਕੇ ਛਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁਕਾ ਕੇ ਵਰਤਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਦਮੇ ਅਤੇ ਪੁਰਾਣੀ ਬਲਗਮ ਲਈ ਕਾਫੀ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ
2. ਕੋਹੜ, ਦਦਰਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਚਮੜੀ ਰੋਗਾਂ ਵਿਚ ਅੱਕ ਦਾ ਦੁੱਧ/ Akka milk in leprosy, rashes and other skin diseases
ਅੱਕ ਦੇ ਦੁੱਧ ਨਾਲ ਦੁੱਧ ਨਾਲ ਤੇ ਦਦਰਾਂ ਠੀਕ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕੋਹੜ ਦੇ ਇਲਾਜ ਵਿੱਚ ਵੀ ਅੱਕ ਦਾ ਦੁੱਧ ਰਾਮਬਾਣ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅੱਕ ਚਮੜੀ ਹੋਰ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਰੋਗਾਂ ਦੇ ਇਲਾਜ ਵਿਚ ਵੀ ਅਸਰਦਾਰ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਅੱਕ ਦੇ ਰਸ ਵਿੱਚ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਐਂਟੀ-ਇੰਫਲੇਮੇਟਰੀ ਅਤੇ ਐਂਟੀਸੈਪਟਿਕ ਗੁਣ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਚਮੜੀ ‘ਤੇ ਸੋਜ, ਲਾਲੀ ਅਤੇ ਜਲਣ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇਸਦਾ ਐਂਟੀ-ਬੈਕਟੀਰੀਅਲ ਪ੍ਰਭਾਵ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਲਾਗਾਂ ਨੂੰ ਫੈਲਣ ਤੋਂ ਰੋਕਦਾ ਹੈ।
3. ਮੂੰਹ ਦੇ ਛਾਲੇ ਅਤੇ ਦੰਦ ਦਰਦ ਵਿਚ ਅੱਕ ਦਾ ਦੁੱਧ/Akka milk in mouth ulcers and toothache
ਜੇਕਰ ਅੱਖ ਦੇ ਦੁੱਧ ਨੂੰ ਸ਼ਾਇਦ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾ ਕੇ ਵਰਤਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਸ ਨਾਲ ਪੱਕਿਆ ਹੋਇਆ ਮੂੰਹ ਅਤੇ ਛਾਲੇ ਠੀਕ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਦੰਦ ਦਰਦ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਅੱਕ ਦੇ ਦੁੱਧ ਦਾ ਫੰਬਾ ਜੇਕਰ ਦੰਦ ਵਾਲੀ ਜਗਹਾ ਤੇ ਲਗਾਇਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਦੰਦ ਦਾ ਦਰਦ ਠੀਕ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
4. ਕੰਨ ਦੇ ਦਰਦ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅੱਕ ਦਾ ਦੁੱਧ/Akka milk Relieves earache
ਅੱਕ ਦੇ ਦੁੱਧ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਿਸਮ ਦੇ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਤੱਤ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਕੰਨ ਦੇ ਦਰਦ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
5 ਅੱਕ ਦੇ ਦੁੱਧ ਦੇ ਬਵਾਸੀਰ ਵਿਚ ਫਾਇਦੇ/Benefits of Akka milk in piles
ਅੱਕ ਵਾਂਗ ਅੱਕ ਦਾ ਦੁੱਧ ਵੀ ਬਵਾਸੀਰ ਵਿਚ ਕਾਫੀ ਫਾਇਦੇਮੰਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅੱਕ ਦੇ ਦੁੱਧ ਨੂੰ ਬਵਾਸੀਰ ਦੇ ਮਹੁਕੇ ਝਾੜਨ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ’ਤੇ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਅੱਕ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਦੇ ਫਾਇਦੇ/Benefits of Akka leaves
1. ਅੱਕ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਨਾਲ ਸਿਰ ਦਰਦ ਤੋਂ ਰਾਹਤ/Relief from headaches with Akka leaves
ਅੱਕ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ‘ਚ ਕੁਝ ਖਾਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਤੱਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਸਿਰ ਦਰਦ ਠੀਕ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅੱਕ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਨੂੰ ਪੀਸ ਕੇ ਇਨਾਂ ਦਾ ਪੇਸਟ ਸਿਰ ‘ਤੇ ਲਗਾਓ। ਇਸ ਨਾਲ ਆਰਾਮ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।
2. ਅੱਕ ਬਵਾਸੀਰ ‘ਚ ਫਾਇਦੇਮੰਦ/Akka is beneficial in piles
ਬਵਾਸੀਰ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਵੀ ਅੱਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਫਾਇਦੇਮੰਦ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅੱਕ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਨੂੰ ਪੀਸ ਕੇ ਬਵਾਸੀਰ ਦੇ ਜ਼ਖ਼ਮ ‘ਤੇ ਲਗਾਉਣ ਨਾਲ ਦਰਦ ਤੋਂ ਰਾਹਤ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜ਼ਖ਼ਮ ਵੀ ਜਲਦੀ ਠੀਕ ਹੋਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਧੁੱਪ ਵਿਚ ਸਕਾਏ ਹੋਏ ਅੱਕ ਦੇ ਪੱਤਿਆ ਦਾ ਧੂੰਆਂ ਲੈਣ ਨਾਲ ਵੀ ਬਵਾਸੀਰ ਦੇ ਦਰਦ ਤੋਂ ਰਾਹਤ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।
3. ਅੱਕ ਦੇ ਪੱਤੇ ਜੋੜਾਂ ਦੇ ਦਰਦ ਅਤੇ ਗਠੀਏ ਵਿਚ ਫਾਇਦੇਮੰਦ/Akka leaves are beneficial in joint pain and arthritis
ਅੱਕ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਨੂੰ ਪੀਸ ਕੇ ਦਰਦ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ’ਤੇ ਲੇਪ ਕਰਨ ਕਰਨ ਨਾਲ ਗਠੀਏ ਅਤੇ ਜੋੜਾਂ ਦੇ ਦਰਦ ਤੋਂ ਰਾਹਤ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਅੱਕ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਨੂੰ ਗਰਮ ਕਰਕੇ ਸੋਜ ਅਤੇ ਦਰਦ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ਬੰਨ੍ਹਣ ਨਾਲ ਵੀ ਇਸ ਅਲਾਮਤ ਤੋਂ ਰਾਹਤ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।
4. ਚਮੜੀ ਦੀ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ ਅਤੇ ਖਾਰਸ਼ ਵਿਚ ਅੱਕ ਦੇ ਪੱਤੇ ਫਾਇਦੇਮੰਦ/Skin Akka leaves are beneficial in infections and itching
ਅੱਕ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਵਿਚ ਐਂਟੀ ਬੈਕਟੀਰੀਅਲ ਅਤੇ ਐਂਟੀਫੰਗਲ ਗੁਣ ਹੁੰਦ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੁਣਾਂ ਕਾਰਨ ਇਹ ਚਮੜੀ ਦੀ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ, ਖਾਰਸ਼ ਅਤੇ ਚਮੜੀ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਅਲਾਮਤਾਂ ਨਾਲ ਲੜਨ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ’ਤੇ ਮਦਦਗਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
5 ਅੱਕ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਦਾ ਪਾਊਡਰ ਖੰਘ ਅਤੇ ਅਸਥਮਾਂ ਵਿਚ ਲਾਭਕਾਰੀ/Akka leaf powder is beneficial in cough and asthma
ਅੱਕ ਦੇ ਪੱਤਿਆ ਦਾ ਪਾਊਡਰ ਕੋਸੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਨਿਯਮਤ ਤੌਰ ’ਤੇ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਨ ਨਾਲ ਖੰਘ ਅਤੇ ਅਸਥਮਾ ਤੋਂ ਰਾਹਤ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।
ਅੱਕ ਦੇ ਮਾੜੇ ਪ੍ਰਭਾਵ/Akka side effects
ਇਸ ਵਿਚ ਵੀ ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ ਕਿ ਅੱਕ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਉਪਰੋਕਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਡਾਕਟਰੀ ਤਜਰਬਿਆਂ ‘ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹਰ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਸਰੀਰ ‘ਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅੱਕ ਦੇ ਜੂਸ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਤੱਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਚੱਕਰ ਆਉਣਾ, ਉਲਟੀਆਂ ਜਾਂ ਮਤਲੀ, ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ, ਢਿੱਡ ਵਿੱਚ ਦਰਦ, ਦਿਲ ਦਾ ਜਲਣਾ, ਸਾਹ ਲੈਣ ਵਿੱਚ ਮੁਸ਼ਕਲ, ਚਮੜੀ ਦੀ ਖੁਜਲੀ ਅਤੇ ਜਲਣ, ਹਾਲਾਂਕਿ, ਗਰਭਵਤੀ ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਅੱਕ ਕਾਰਨ ਕੁੱਝ ਹੋਰ ਸਿਹਤ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।
ਅੱਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਿਵੇਂ ਕਰੀਏ
ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਆਕ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਜਾਂ ਜੂਸ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਡਾਕਟਰ ਦੀ ਸਲਾਹ ਲੈਣੀ ਜਰੂਰੀ ਹੈ। ਇਹ ਇਸ ਲਈ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਅੱਕ ਦੇ ਪੱਤੇ ਜਾਂ ਜੂਸ ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਨੋਟ- ਅੱਕ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਦਵਾਈ ਵਜੋਂ ਵਰਤਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿਹਤ ਮਾਹਰ ਦੀ ਸਲਾਹ ਜਰੂਰ ਲਵੋ। ਇਹ ਸਾਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਉੱਤੇ ਉਪਲੱਭਦ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਰੋਤਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਕੇ ਟਰਾਂਸਲੇਟ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਇਸ ਦੀ ਸਟੀਕਤਾ ਦਾ ਕੋਈ ਦਾਅਵਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ>
ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹੋਰ ਅਨੇਕਾਂ ਰੁੱਖਾਂ ਬਾਰੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਲਿੰਕਾਂ ’ਤੇ ਕਲਿਕ ਕਰਕੇ ਪੜ੍ਹੋ
Jhadd Ber/Mallha Ber health banefits/ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਖਾਸ ਰੁੱਖ ਮਲ੍ਹੇ ਬੇਰ
Arjuna is miraculous for heart diseases/ਅਰਜੁਨ ਦੇ ਬੇਸ਼ੁਮਾਰ ਸਿਹਤ ਲਾਭ
–ਕਾਲਾ ਸਰੀਂਹ, ਵਰਤੋਂ ਅਤੇ ਗੁਣ – ਇਸ ਲਿੰਕ ’ਤੇ ਕਲਿਕ ਕਰਕੇ ਪੜ੍ਹੋ
–ਪੰਜਾਬ ਵਿਚੋਂ ਅਲੋਪ ਹੋ ਰਿਹਾ ਖੈਰ ਦਾ ਰੁੱਖ ਇਸ ਲਿੰਕ ’ਤੇ ਕਲਿਕ ਕਰਕੇ ਪੜ੍ਹੋ
–ਬੇਲ ਜਾਂ ਬਿਲ ਪੱਤਰ ਦੇ ਗੁਣ ਅਤੇ ਮਹੱਤਤਾ -ਇਸ ਲਿੰਕ ’ਤੇ ਕਲਿਕ ਕਰਕੇ ਪੜ੍ਹੋ