ਚਿੱਟਾ ਸ਼ਰੀਂਹ ਦੇ ਗੁਣ ਅਤੇ ਮਹੱਤਤਾ (Albizia procera)

Albizia procera ਚਿੱਟੇ ਸ਼ਰੀਂਹ ਵਿਚ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਗੁਣ/ਇਸ ਦੇ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਹੋਰ ਅਨੇਕਾਂ ਵਿਸ਼ੇਤਾਵਾਂ/ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕਧਾਰਾ ਵਿਚ ਵੀ ਇਸ ਰੁੱਖ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਜਿਕਰ

ਚਿੱਟੇ ਸ਼ਰੀਂਹ ਦਾ ਵਿਗਿਆਨਕ ਨਾਂ ਅਲਬੀਜ਼ੀਆ ਪ੍ਰੋਸੇਰਾ (Albizia procera) ਹੈ, ਇਸ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਕਰੋਈ ਦੇ ਰੁੱਖ ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿਚ, ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਵੱਡੇ ਰੁੱਖਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਜਾਤੀ ਹੈ। ਇਹ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿੱਚ ਆਮ ਮਿਲਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਦਰਮਿਆਨੇ ਮੀਂਹ ਵਾਲੇ ਇਲਾਕਿਆਂ, ਅਤੇ ਮਾਨਸੂਨੀ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਦੱਖਣੀ ਅਫਰੀਕਾ

ਚਿੱਟੇ ਸ਼ਰੀਂਹ ਦਾ ਨਾਂ ਲਾਤੀਨੀ ਸ਼ਬਦ ‘ਪ੍ਰੋਸੇਰਸ’ ਤੋਂ ਨਿਕਲਿਆ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ‘ਬਹੁਤ ਉੱਚਾ ਜਾਂ ਉੱਚਾ’।

ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਸ਼ਰੀਂਹ

ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਿਚ ਸ਼ਰੀਂਹ ਦਾ ਜਿਕਰ ਬਾਖੂਬੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਤੇ ਪੁੱਤ ਜੰਮਣ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਵਿਚ ਸ਼ਰੀਂਹ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਬਣਾ ਕੇ ਦਰਵਾਜੇ ਮੂਹਰੇ ਟੰਗਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਰੀਂਹ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

-ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਰੀਂਹ

ਕੀਹਨੇ ਉਸਾਰੀਆਂ ਮਹਿਲ ਵੇ ਮਾੜੀਆਂ

ਕੀਹਨੇ ਚਮਕਾਇਆ ਬੂਹਾ ਬਾਰ ਨੀ…

ਸਰੀਂਹਾਂ ਦੇ ਪੱਤੇ ਹਰੇ

ਬਾਬਲ ਉਸਾਰੀਆਂ ਮਹਿਲ ਤੇ ਮਾੜੀਆਂ

ਅਮੜੀ ਨੇ ਚਮਕਾਏ ਬੂਹੇ ਬਾਰ ਨੀ

ਸਰੀਹਾਂ ਦੇ ਪੱਤੇ ਹਰੇ

ਵੱਧ ਵੇ ਸ਼ਰੀਹਾਂ... ਹੋ ਥੋੜ੍ਹਾ ਹੋਰ ਲੰਮਾ

ਗਾਵਾਂ ਵੀਰੇ ਦੀਆਂ ਘੋੜੀਆਂ ਤੇ ਬੂਹੇ ਤੈਨੂੰ ਟੰਗਾਂ

-ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਸ਼ਰੀਂਹ ਦਾ ਜਿਕਰ

ਮੇਰਿਆਂ ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਮੈਨਾ ਮਰ ਗਈ

ਰਹਿ ਗਿਆ ਪਾਂਧੀ ਮੁਕਾ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਕੋਹ

ਆਖਰੀ ਫੁੱਲ ਵੀ ਸ਼ਰੀਂਹ ਦਾ ਡਿੱਗ ਪਿਆ

ਖਾ ਗਿਆ ਸਰਸਬਜ਼ ਜੂਹਾਂ ਸਰਦ ਪੋਹ

-ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਸ਼ਰੀਂਹ ਦਾ ਜਿਕਰ

ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਸੰਜੀਦਾ ਕਵੀ ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਆਪਣੀ ਕਵਿਤਾ ‘ਇਸ ਨਗਰੀ ਤੇਰਾ ਜੀਅ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦਾ’ ਵਿਚ ਸ਼ਰੀਂਹ ਦਾ ਜਿਕਰ ਕਰਦਿਆਂ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਕਿ-

ਇਕ ਖਤ ਆਵੇ ਮਾਂ ਜਾਈ ਦਾ
ਬਾਂਝ ਵਿਯੋਗਣ ਰੁੱਤੇ ਵੀ
ਵੀਰਾ ਪੱਤ ਸ਼ਰੀਂਹ ਦੇ ਬੱਝ ਗਏ
ਮੇਰੇ ਬੂਹੇ ਉੱਤੇ ਵੀ

ਸ਼ਰੀਂਹ ਦੇ ਫੁੱਲ ਅਤੇ ਫਲ਼

ਚਿੱਟਾ ਸ਼ਰੀਂਹ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ 7 ਅਤੇ 15 ਮੀਟਰ ਲੰਬਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਕਦੇ-ਕਦਾਈਂ ਇਹ 30 ਮੀਟਰ ਦੀ ਉਚਾਈ ਤੱਕ ਵਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪਤਝੜੀ ਰੁੱਖ ਹੈ, ਖੁਸ਼ਕ ਮੌਸਮ (ਅਗਸਤ-ਸਤੰਬਰ) ਵਿੱਚ ਇਹ ਪੱਤੇ ਝਾੜ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਸੱਕ ਹਲਕੇ ਭੂਰੇ ਰੰਗ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਦੇ ਹੇਠਾਂ ਲਾਲ ਰੰਗ ਦਾ ਰੰਗ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਲੰਬੇ, ਧਾਗੇ ਵਰਗੇ ਚਿੱਟੇ ਪੁੰਗਾਰ ਵਾਲੇ ਹਰੇ-ਪੀਲੇ ਫੁੱਲ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ , ਜੋ ਕਿ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਆਕ੍ਰਸ਼ਣ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਸ਼ਰੀਂਹ ਦੀ ਆਮ ਵਰਤੋਂ

ਇਸ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਲੱਕੜ ਜਾਂ ਬਾਲਣ ਵਜੋਂ ਏਸ਼ੀਆ, ਅਫਰੀਕਾ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ, ਇਸ ਪੱਤਿਆਂ ਨੂੰ ਗਾਵਾਂ , ਭੇਡਾਂ , ਬੱਕਰੀਆਂ ਅਤੇ ਹਾਥੀਆਂ ਵਰਗੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਲਈ ਚੰਗਾ ਚਾਰਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਲੱਕੜ ਵਧੀਆ ਚਾਰਕੋਲ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ , ਅਤੇ ਰਾਲ ਗਮ ਦਾ ਇੱਕ ਚੰਗਾ ਬਦਲ ਹੈ ।

ਚਿੱਟੇ ਸ਼ਰੀਂਹ ਦੀ ਦਵਾਈਆਂ ਵਿਚ ਵਰਤੋਂ

ਇਸ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਨੂੰ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਦ ਕਿ ਸੱਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਜ਼ਹਿਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸਦੇ ਸਾਰੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕੈਂਸਰ ਵਿਰੋਧੀ ਪ੍ਰਾਪਰਟੀਜ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ । ਜੜ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਕ੍ਰਾਣੂਨਾਸ਼ਕ ਸਮਰੱਥਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਸੱਕ ਦਾ ਕਾੜ੍ਹਾ ਗਠੀਏ ਅਤੇ ਖੂਨ ਦਾ ਇਲਾਜ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਗਰਭ ਅਵਸਥਾ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਪੇਟ ਦਰਦ ਦੇ ਇਲਾਜ ਲਈ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੈ।

ਚਿੱਟੇ ਸ਼ਰੀਂਹ ਦੀ ਦਵਾਈਆਂ ਵਿਚ ਵਰਤੋਂ ਸਬੰਧੀ ਇੰਟਰਨੈਟ ਉੱਤੇ ਬਹੁਤ ਜਿਆਦਾ ਜਾਣਕਾਰੀ ਉਪਲੱਭਦ ਨਹੀਂ ਹੈ ਪਰੰਤੂ ਫਿਰ ਵੀ ਇਸ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਚਿਕਿਤਸਕ ਉਪਯੋਗ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ:

ਫੁੱਲ,ਫਲ਼, ਜੜ੍ਹਾਂ ਅਤੇ ਪੱਤੇ

ਸੱਕ: ਸੱਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦਰਦ ਅਤੇ ਸੋਜ ਦੇ ਇਲਾਜ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਟੁੱਟੀਆਂ ਹੱਡੀਆਂ ਲਈ ਵੀ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਸਾੜ-ਵਿਰੋਧੀ ਅਤੇ ਐਨਾਲਜਿਕ ਗੁਣਾਂ ਕਾਰਨ ਵੀ ਅਹਿਮ ਅਸ਼ੁਧੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਗਠੀਏ ਅਤੇ ਹੈਮਰੇਜ ਦੇ ਇਲਾਜ ਲਈ ਅਤੇ ਗਰਭ ਅਵਸਥਾ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਪੇਟ ਦਰਦ ਦੇ ਇਲਾਜ ਲਈ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਬੇਚੈਨੀ, ਕੈਂਸਰ, ਡਿਪਰੈਸ਼ਨ, ਇਨਸੌਮਨੀਆ, ਅਤੇ ਗਲੇ ਦੇ ਦਰਦ ਦੇ ਇਲਾਜ ਲਈ ਇਸਦੇ ਸੱਕ ਦਾ ਕਾੜ੍ਹਾ ਪੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਪੱਤੇ: ਇਸ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਅਲਸਰ ਦੇ ਇਲਾਜ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਅਤੇ ਪੈਸਟੀਸਾਈਡਲ ਦੇ ਚੰਗੇ ਮਿਸ਼ਰਣ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਪੱਤਿਆਂ ਦੇ ਤਰਲ ਐਬਸਟਰੈਕਟ ਗੁਣ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਦੇ ਵਾਧੇ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਵੀ ਰੋਕ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਜੜ੍ਹਾਂ: ਇਸ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਕਰਾਣੂਨਾਸ਼ਕ ਸ਼ਕਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਫੁੱਲ: ਇਸ ਦੇ ਫੁਲਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਦਵਾਈ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ

ਨੋਟ-ਇਸ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਦਵਾਈ ਵਜੋਂ ਵਰਤਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿਹਤ ਮਾਹਰ ਦੀ ਸਲਾਹ ਜਰੂਰ ਲਵੋ।

ਇਹ ਸਾਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਉੱਤੇ ਉਪਲੱਭਦ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਰੋਤਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਕੇ ਟਰਾਂਲੇਟ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਇਸ ਦੀ ਸਟੀਕਤਾ ਦਾ ਕੋਈ ਦਾਅਵਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ।

ਜਸਬੀਰ ਵਾਟਾਂਵਾਲੀਆ

Jasbir Wattanawalia

ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ>